महाराष्ट्र शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नोंदणी: सविस्तर माहिती आणि फायदे
माहिती अद्ययावत: जुलै १६, २०२५
नमस्कार मित्रांनो, महाराष्ट्र शासनाने राज्यातील आपल्या अन्नदात्या शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि दूरगामी परिणाम करणारा निर्णय घेतला आहे. **१५ एप्रिल २०२५** पासून **शेतकरी ओळखपत्र (फार्मर आयडी)** म्हणजेच एक विशिष्ट **शेतकरी नोंदणी क्रमांक** **अनिवार्य** करण्यात आला आहे. याचा अर्थ असा की, यापुढील काळात कृषी विभागाच्या कोणत्याही सरकारी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी हा नोंदणी क्रमांक असणे प्रत्येक शेतकऱ्यासाठी बंधनकारक असणार आहे.
यामागचा मुख्य उद्देश कृषी क्षेत्राला डिजिटल तंत्रज्ञानाशी जोडणे, सरकारी योजनांचा लाभ थेट आणि पारदर्शकपणे शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचवणे, आणि शेती संबंधित डेटा एकत्रित करून धोरणे अधिक प्रभावीपणे राबवणे हा आहे. 'ऍग्रीस्टॅक' प्रकल्पाद्वारे शेतकऱ्यांची माहिती एकाच डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध होईल, ज्यामुळे प्रशासकीय कामे जलद होतील आणि भ्रष्टाचाराला आळा बसेल.
आजच्या या विशेष लेखात आपण या महत्त्वपूर्ण प्रकल्पाबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत. आतापर्यंत किती शेतकऱ्यांनी या योजनेत सहभाग घेतला आहे, ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप नोंदणी केली नाही त्यांना भविष्यात कोणत्या महत्त्वाच्या योजनांपासून वंचित राहावे लागू शकते आणि या नोंदणीसाठीची अंतिम मुदत काय आहे, अशा अनेक महत्त्वपूर्ण प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला या लेखात सोप्या भाषेत मिळतील. चला तर, या नव्या बदलाला समजून घेऊया!
---शेतकरी ओळखपत्र: सद्यस्थिती आणि नोंदणी आकडेवारी
महाराष्ट्र राज्याने 'ऍग्रीस्टॅक' (AgriStack) या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पांतर्गत शेतकऱ्यांची नोंदणी सुरू केली आहे. कृषी विभागाने **३० मे २०२५** पर्यंत जाहीर केलेल्या आकडेवारीनुसार, या योजनेत आतापर्यंत **१ कोटी २९ लाख ७३७** शेतकऱ्यांनी यशस्वीपणे नोंदणी केली आहे. हे आकडे निश्चितच उत्साहवर्धक आहेत!
आपल्याला माहिती आहे की, राज्यात एकूण सुमारे **१ कोटी ७१ लाख ९७ हजार शेतकरी** आहेत जे 'ऍग्रीस्टॅक' नोंदणीमध्ये स्वतःचा फार्मर आयडी मिळवण्यासाठी पात्र आहेत.
- **नोंदणी झालेले शेतकरी (३० मे २०२५ पर्यंत):** १,२९,०७,७३७
- **फार्मर आयडी मंजूर झालेले शेतकरी:** १,२९,०४,४२९
नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण होऊन फार्मर आयडी मंजूर झाल्यानंतर, अनेक शेतकऱ्यांनी आपले शेतकरी फार्मर आयडी डाउनलोड करण्यास सुरुवात केली असल्याची माहितीही कृषी विभागाने दिली आहे. यामुळे भविष्यातील योजनांसाठी शेतकऱ्यांची माहिती एकाच ठिकाणी उपलब्ध होणार आहे.
---शेतकरी ओळखपत्र नोंदणीची अंतिम मुदत काय आहे?
शेतकऱ्यांकडून वारंवार विचारला जाणारा एक महत्त्वाचा प्रश्न म्हणजे 'ऍग्रीस्टॅक'वर नोंदणी करण्यासाठीची शेवटची तारीख कोणती आहे? याबद्दल कृषी विभागाने स्पष्ट केले आहे की, **या नोंदणीसाठी अद्याप कोणतीही अंतिम तारीख निश्चित करण्यात आलेली नाही.**
याचा अर्थ असा की, ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप आपल्या फार्मर आयडीसाठी नोंदणी केली नाही, त्यांना काळजी करण्याची गरज नाही; अजूनही त्यांना नोंदणी करण्यासाठी पुरेसा वेळ उपलब्ध आहे. तथापि, कोणत्याही सरकारी योजनेचा लाभ वेळेत मिळावा यासाठी **लवकरात लवकर नोंदणी करणे नेहमीच फायद्याचे ठरते.**
---शेतकरी ओळखपत्र न काढल्यास कोणत्या योजनांपासून वंचित राहाल?
शेतकरी ओळख क्रमांक न काढल्यास तुम्हाला अनेक महत्त्वाच्या सरकारी योजना आणि आर्थिक लाभांपासून वंचित राहावे लागू शकते. सरकारने हा क्रमांक अनिवार्य केल्यामुळे, खालील गोष्टींमध्ये तुम्हाला अडचणी येऊ शकतात:
- **हमीभाव योजनांचा लाभ नाही:** धान, कापूस, सोयाबीन यांसारख्या प्रमुख पिकांना सरकारकडून मिळणाऱ्या हमीभावाचा (Minimum Support Price - MSP) लाभ तुम्हाला घेता येणार नाही. यामुळे तुमच्या शेतमालाला योग्य दर मिळण्यात अडचण येऊ शकते.
- **पीक कर्ज मिळण्यात अडचण:** राष्ट्रीयीकृत किंवा सहकारी बँकांकडून मिळणारे **पीक कर्ज** (Crop Loan) घेण्यासाठी तुम्हाला फार्मर आयडी आवश्यक असेल. याशिवाय, भविष्यातील कोणत्याही **कर्जमाफी** योजनांचा लाभ मिळण्यातही अडचण येऊ शकते, तसेच तुमच्या पीक कर्जाच्या परतफेडीमध्येही समस्या येऊ शकतात.
- **महाडीबीटी (MahaDBT) योजनांपासून वंचित:** कृषी विभागाच्या महाडीबीटी पोर्टलवर राबवल्या जाणाऱ्या सर्व योजना, जसे की **ठिबक सिंचन, तुषार सिंचन, कृषी यांत्रिकीकरण (अवजारे अनुदान)**, शेततळे, बियाणे, खते इत्यादीसाठी हा क्रमांक अनिवार्य आहे. फार्मर आयडीशिवाय तुम्ही या योजनांसाठी अर्जच करू शकणार नाही.
- **अनुदानित बियाण्यांवर परिणाम:** आगामी खरीप हंगाम तोंडावर असताना, प्रमाणित बियाण्यांसाठी मिळणारे **१००% अनुदान** (जे महाडीबीटी अंतर्गत दिले जाते) घेण्यासाठी तुम्ही अपात्र ठरू शकता. यामुळे बियाण्यांच्या खर्चाचा अतिरिक्त भार तुमच्यावर येऊ शकतो.
- **पीएम किसान आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधी:** केंद्र सरकारची महत्त्वाकांक्षी **पीएम किसान सन्मान निधी योजना** आणि महाराष्ट्र शासनाची **नमो शेतकरी महासन्मान निधी योजना** या दोन्ही योजनांचे हप्ते मिळवण्यासाठीही हा क्रमांक आवश्यक आहे. विशेषतः, जूनमध्ये वितरित होणारा हप्ता मिळण्यासाठी ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप नोंदणी केली नाही, त्यांनी तातडीने नोंदणी करणे महत्त्वाचे आहे.
महत्वाचे आवाहन: या सर्व महत्त्वाच्या योजना आणि लाभांपासून वंचित राहू नये यासाठी शेतकऱ्यांनी **तातडीने 'ऍग्रीस्टॅक'वर नोंदणी करून आपला शेतकरी ओळख क्रमांक मिळवणे अत्यंत आवश्यक आहे.** ही नोंदणी केवळ एक औपचारिकता नाही, तर तुमच्या भविष्यातील आर्थिक स्थैर्यासाठी आणि सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.
शेतकरी ओळखपत्र नोंदणी प्रक्रिया आणि संभाव्य अडचणींवर उपाय
शेतकरी ओळखपत्रासाठी नोंदणी प्रक्रिया **अत्यंत सोपी आणि सुलभ** करण्याचा प्रयत्न सरकारने केला आहे. शेतकरी स्वतः आपल्या मोबाईलवरून 'ऍग्रीस्टॅक' वेबसाइटवर (Agristack.maharashtra.gov.in) जाऊन नोंदणी करू शकतात. याबद्दलचा सविस्तर लेख किंवा व्हिडिओ पाहून तुम्ही ही प्रक्रिया सहजपणे पूर्ण करू शकता.
नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- ७/१२ (सात-बारा) उतारा
- बँक पासबुक
- आधारशी लिंक असलेला मोबाईल नंबर
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो (अपेक्षित असल्यास)
नोंदणीसाठीची सोपी प्रक्रिया:
- सर्वप्रथम, ऍग्रीस्टॅकच्या अधिकृत वेबसाइट वर जा.
- 'नवीन नोंदणी' (New Registration) या पर्यायावर क्लिक करा.
- तुमचा आधार क्रमांक आणि मोबाईल नंबर टाका. तुमच्या मोबाईलवर एक OTP (One Time Password) येईल, तो प्रविष्ट करून पडताळणी करा.
- तुमची वैयक्तिक माहिती (नाव, पत्ता) आणि बँकेची माहिती भरा.
- ७/१२ उतारा आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून किंवा फोटो काढून अपलोड करा.
- सर्व माहिती तपासल्यानंतर अर्ज सबमिट करा. तुम्हाला एक 'शेतकरी नोंदणी क्रमांक' (Farmer ID) मिळेल, तो नोंद करून ठेवा.
तुम्ही तुमच्या जवळच्या **सीएससी (CSC) केंद्रावरही (कॉमन सर्विस सेंटर)** जाऊन नोंदणी करू शकता. तेथील प्रशिक्षित कर्मचारी तुम्हाला नोंदणी प्रक्रियेत पूर्ण मदत करतील. यासाठी तुम्हाला वरील सर्व आवश्यक कागदपत्रे सोबत ठेवावी लागतील.
काही शेतकऱ्यांना 'ऍग्रीस्टॅक' वेबसाइटवर नोंदणी करताना तांत्रिक अडचणी येत असल्याची किंवा वेबसाइट कधीकधी बंद असल्याची तक्रार आहे. अशा वेळी, कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना खालील उपाययोजना सुचविल्या आहेत:
- जर तुम्हाला स्वतःहून किंवा सीएससी सेंटरवर नोंदणी करताना अडचणी येत असतील, तर **स्थानिक महसूल विभागाचे अधिकारी** (उदा. तलाठी, मंडळ अधिकारी) किंवा **कृषी विभागाचे अधिकारी** (उदा. कृषी सहायक, कृषी अधिकारी) यांच्याशी तात्काळ संपर्क साधा.
- त्यांना तुमच्या नेमक्या समस्यांबद्दल माहिती द्या. हे अधिकारी तुम्हाला नोंदणी प्रक्रियेत योग्य मार्गदर्शन करतील आणि आवश्यक ती मदत करतील. सरकारचा उद्देश सर्व शेतकऱ्यांपर्यंत हा लाभ पोहोचवणे हाच आहे, त्यामुळे ते तुम्हाला सहकार्य करतील.
निष्कर्ष
मित्रांनो, महाराष्ट्र शासनाने सुरू केलेला हा **शेतकरी ओळखपत्र प्रकल्प** शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. यामुळे कृषी योजनांचा लाभ थेट आणि पारदर्शकपणे शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचण्यास मदत होईल. कृषी विभागाने सर्व शेतकऱ्यांना पुन्हा एकदा कळकळीचे आवाहन केले आहे की, ज्यांनी अद्याप शेतकरी ओळख क्रमांकासाठी अर्ज केला नाही किंवा नोंदणी केली नाही, त्यांनी कोणत्याही प्रकारची वाट न पाहता **लगेच ताबडतोब नोंदणी करून घ्यावी.** यामुळे तुम्हाला सरकारच्या कोणत्याही कृषी योजनेच्या लाभापासून वंचित राहावे लागणार नाही आणि तुमचं भविष्य अधिक सुरक्षित होईल.
ही महत्त्वपूर्ण माहिती आपल्या सर्व शेतकरी बांधवांपर्यंत, नातेवाईकांपर्यंत आणि मित्रांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी **नक्की शेअर करा!** कारण तुमच्या एका शेअरमुळे अनेक शेतकऱ्यांचे नुकसान टाळता येऊ शकते. धन्यवाद आणि समृद्धीच्या वाटेवर पुढे चला!
शेतकरी ओळखपत्र नोंदणीबद्दल वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
१. शेतकरी ओळखपत्र (फार्मर आयडी) नोंदणी करणे का अनिवार्य आहे?
राज्यातील शेतकऱ्यांसाठी १५ एप्रिल २०२५ पासून शेतकरी फार्मर आयडी, म्हणजेच शेतकरी नोंदणी क्रमांक अनिवार्य करण्यात आला आहे. कृषी विभागाच्या सर्व योजनांचा लाभ घेण्यासाठी हा नोंदणी क्रमांक असणे बंधनकारक आहे. याशिवाय, पीक कर्ज, हमीभाव आणि विविध अनुदानांसाठीही याची गरज आहे.
२. शेतकरी ओळखपत्र नोंदणीसाठी अंतिम तारीख कोणती आहे?
कृषी विभागाने दिलेल्या माहितीनुसार, अद्याप शेतकरी ओळखपत्र नोंदणीसाठी कोणतीही अंतिम तारीख निश्चित केलेली नाही. त्यामुळे ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप नोंदणी केली नाही, त्यांना नोंदणी करण्यासाठी पुरेसा वेळ आहे, पण लवकरात लवकर करणे फायद्याचे ठरेल.
३. शेतकरी ओळखपत्र नोंदणी न केल्यास कोणत्या योजनांपासून वंचित राहावे लागू शकते?
शेतकरी ओळखपत्र नोंदणी न केल्यास हमीभाव योजना, बँकांकडून पीक कर्ज मिळणे, कर्जमाफी योजना, महाडीबीटीच्या सर्व कृषी योजना (उदा. ठिबक/तुषार सिंचन, कृषी यांत्रिकीकरण), खरीप हंगामासाठी प्रमाणित बियाण्यांवरील अनुदान यांसारख्या अनेक महत्त्वाच्या योजनांपासून वंचित राहावे लागू शकते. तसेच, पीएम किसान आणि नमो शेतकरी महासन्मान निधीचा हप्ता मिळण्यातही अडचणी येऊ शकतात.
४. ३० मे २०२५ पर्यंत किती शेतकऱ्यांनी नोंदणी केली आहे?
३० मे २०२५ पर्यंत कृषी विभागाने दिलेल्या आकडेवारीनुसार, १ कोटी २९ लाख ७३७ शेतकऱ्यांनी या योजनेत नोंदणी केली आहे. त्यापैकी १ कोटी २९ लाख ४२९ शेतकऱ्यांना त्यांचा शेतकरी ओळख क्रमांक मंजूर झाला आहे. महाराष्ट्रात एकूण सुमारे १ कोटी ७१ लाख ९७ हजार शेतकरी 'ऍग्रीस्टॅक' अंतर्गत नोंदणीसाठी पात्र आहेत.
५. शेतकरी ओळखपत्र नोंदणी प्रक्रिया कशी करावी?
शेतकरी स्वतःहून त्यांच्या मोबाईलवरून 'ऍग्रीस्टॅक' वेबसाइटवर (Agristack.maharashtra.gov.in) जाऊन नोंदणी करू शकतात. या प्रक्रियेची सविस्तर माहिती देणारा व्हिडिओ किंवा ट्यूटोरियल कृषी विभागाच्या वेबसाइटवर उपलब्ध आहे. तसेच, जवळच्या सीएससी (Common Service Center) केंद्रावरूनही तुम्ही ही नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करू शकता.
६. ऍग्रीस्टॅक वेबसाइटवर नोंदणी करताना काही समस्या आल्यास काय करावे?
ऍग्रीस्टॅक वेबसाइटवर नोंदणी करताना तांत्रिक अडचणी आल्यास किंवा वेबसाइट नीट काम करत नसल्यास, शेतकऱ्यांनी अजिबात चिंता करू नये. त्यांनी तात्काळ आपल्या स्थानिक पातळीवरील महसूल विभागाचे अधिकारी (तलाठी, मंडळ अधिकारी) किंवा कृषी विभागाचे अधिकारी (कृषी सहायक, कृषी अधिकारी) यांच्याशी संपर्क साधावा आणि आपली समस्या त्यांना कळवावी. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करतील आणि नोंदणी प्रक्रियेत मदत करतील.
७. नमो सन्मान निधी आणि पीएम किसानचा हप्ता मिळण्यासाठी शेतकरी ओळखपत्र आवश्यक आहे का?
होय, नमो सन्मान निधी (Namo Shetkari Mahasanman Nidhi) आणि पीएम किसान (PM Kisan Samman Nidhi) या दोन्ही महत्त्वाच्या योजनांचे हप्ते मिळण्यासाठी शेतकरी ओळख क्रमांक अनिवार्य करण्यात आला आहे. विशेषतः, जूनमध्ये वितरित होणारा हप्ता मिळण्यासाठी ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप नोंदणी केली नाही, त्यांनी तातडीने नोंदणी करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
८. शेतकरी ओळखपत्र नोंदणीमुळे महाडीबीटीच्या योजनांचा लाभ कसा मिळतो?
महाडीबीटी (MahaDBT) पोर्टल अंतर्गत राबवल्या जाणाऱ्या सर्व कृषी योजनांसाठी आता शेतकरी ओळख क्रमांक अनिवार्य करण्यात आला आहे. यामध्ये ठिबक सिंचन, तुषार सिंचन, कृषी यांत्रिकीकरण अवजारे आणि इतर विविध अनुदानीत योजनांचा समावेश आहे. हा क्रमांक असल्याशिवाय तुम्ही या योजनांसाठी अर्ज करू शकणार नाही किंवा त्यांचा लाभ घेऊ शकणार नाही.